یکی از مباحث مهم در حقوق مدنی ایران، بحث «شروط ضمن عقد» است. شرط به معنای توافق فرعی است که در کنار توافق اصلی (عقد) قرار میگیرد و میتواند حقوق و تکالیف جدیدی برای طرفین ایجاد کند. شناخت شرایط و آثار شروط ضمن عقد برای دانشجویان حقوق و همچنین برای وکلا و قضات اهمیت ویژه دارد.
شرط: توافق فرعی که طرفین ضمن یک عقد اصلی درج میکنند.
عقد مشروط: قراردادی که در کنار آن شرطی درج شده است.
طبق ماده ۲۳۴ قانون مدنی، شرط بر سه نوع است: شرط صفت، شرط فعل، شرط نتیجه.
شرط صفت
شرطی است که وجود صفت خاصی را در موضوع معامله مقرر میکند.
مثال: فروشنده شرط کند خودروی فروختهشده باید مدل ۱۴۰۰ باشد.
شرط فعل
تعهد به انجام یا ترک فعلی در ضمن عقد.
مثال: خریدار شرط کند فروشنده ظرف یک ماه سند رسمی را منتقل کند.
شرط نتیجه
شرطی که تحقق یک اثر حقوقی را در پی دارد.
مثال: فروشنده شرط کند به محض عقد بیع، وکالتنامهای هم صادر شود.
بر اساس ماده ۲۳۲ قانون مدنی، شروط در صورتی صحیحاند که:
مخالف مقتضای ذات عقد نباشند.
نامشروع یا مخالف قانون نباشند.
غیرمقدور نباشند.
شروط باطل نه تنها خودشان اثر ندارند، بلکه گاهی میتوانند باعث بطلان عقد هم بشوند (مثل شرط خلاف مقتضای عقد).
در صورت تخلف از شرط فعل: مشروطله میتواند الزام طرف مقابل را از دادگاه بخواهد یا در صورت عدم امکان، عقد را فسخ کند.
در صورت تخلف از شرط صفت: حق فسخ برای مشروطله به وجود میآید.
در شرط نتیجه: اثر حقوقی بهصورت مستقیم ایجاد میشود.
محاکم ایران معمولاً با استناد به اصول آزادی قراردادها و مواد ۲۱۹ به بعد قانون مدنی، شروط ضمن عقد را معتبر میدانند مگر اینکه مخالف نص صریح قانون یا نظم عمومی باشند.
شروط ضمن عقد ابزاری مهم برای انعطافپذیری قراردادها هستند و به طرفین امکان میدهند که قرارداد را مطابق نیازهای خود تنظیم کنند. با این حال، رعایت شرایط صحت شروط برای جلوگیری از بطلان یا بیاعتباری آنها ضروری است.
کورس لب از سال ۱۴۰۱ فعالیت خود را آغاز کرده و امروز با برگزاری دورههای آنلاین، آفلاین و حضوری در زمینههای مصوب وزارت علوم و مهارتمحور، همراه هزاران هنرجو در مسیر یادگیری و موفقیت است.
